Соц үед Монгол орон маань Зевлөлтийн Өвөр Байгалийн Сибирийн тойргийн цэргийн бааз болчихоод байсан билээ. Орос бакель, танкны эрээн мяраан мөр монгол нутгийн газар шороо, говийн эмзэг хөрсөнд талхлагдаж, согтуу орос цэргүүдийн хээрийн сургуулилт хийж явахдаа энд тэнд хаяж гээсэн тэсрэх бөмбөг, гранат, их бууны сум эдүгээ хүртэл хөдөө хээр илрэн гарч тэсэрч дэлбэрэн энх амгалан цагийн хүмүүсийн амь насанд хүрсээр байгаа билээ.

1970-1990 оны хооронд Монгол улсад ЗХУ-ын 120 мянган цэрэг бүхий арми байрлаж байсан гэдэг боловч үнэн хэрэг дээрээ 250-300 мянган цэргүүд Халхын хавтгай дээр таран байрлаж байсан аж.

Тухайн үед ЗХУ-ын олон цэргийн анги Монгол улсад нууцаар байрлаж байсны нэг нь Цэргийн амралтаас хойш Их Баян уулын орой дээр үлдсэн орос цэргийн ангийн дүнзэн байшингууд юм. Тэрхүү битүү модон дотор 4500 байлдагчидтай цэргийн анги байрлаж байсан гэхээр түүнтэй адилхан хичнээн цэргийн нууц анги Монголд байсныгхэн ч үл мэднэ. Харин ийм олон орос цэрэг, хоолны савнууд эх оронд минь байрлаж байхдаа манай хүн амыг яагаад өөртөө уусгаж, шар толгойтой ногоон нүдтэй хүүхдүүдийг үй олноор нь үйлдвэрлээгүй юм бол гэж хүмүүс гайхдаг байх. Гэхдээ л "Киви" хамтлагийн Укагаас авахуулаад хааяа нэг ногоон нүд, монхор хамартай, улцан шар эрлийзүүд таардаг. Ялангуяа оросын цэргүүд ихээр байрлаж байсан Дорнод, Өмнөговь, Дорноговь, Хөвсгөл аймагт иймэрхүү    орос монголынэрлийзүүд 70-80 оны үед их төрж байлаа.  Орос Монгол хоёр тэгтлээ нийлэлдэж байгаагүй шалтгааныг бастайлбарлах хэд хэдэн үндэс байгаа юм. Нэгт оросууд өөрсдийгөө цагаан арьстан, монголчуудыг царай муутай доод гарлын гэж голдог, хоёрт монголчууд бүгд эр эмгүй яр тэмбүү, хамуу, нийгмийн халдварт бэлэг эрхтний өвчинд нэрвэгдчихсэн хэмээн гар барихаас дөлдөг, гуравт, монголчуудтай гэрлэх нь доошоо орж байгаагийн том илрэл, ази хүүхэнтэй ханилсан цэвэр оросуудыг нутаг нэгтнүүд нь нэг нүдээр ч үздэггүй байсантай холбож болно.

Үнэхээр тийм зүйл байсныг үгүйсгэхгүй. Оросын дээгүүр албаны том дарга нар монгол хүүхнүүдтэй сексдэхээсээ өмнө заавал эмч домчоор гадуур дотуур үзлэгт хамруулдаг байсан тухай яриа ч бий. Гэхдээ орос цэргийн ангийн хувьд байдалэсрэ гбайлаа. Нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдсөн цэргийн ангиар "явдаг" хүүхнүүд Монголд байрлаж байсан улаан армийн дайчдын хагсааг тайлж, эр биеийн жаргалыг эдлүүлж байв. Цэргийн ангийн хүүхнүүд гэдэг бол олон эрчүүдийг биен дээрээ цувуулан ноолуулж  сурчихсан, умдаг ноолуулж сурчихсан, умдаг нь дарвайж, дорвойчихсон ханаж цаддаггүй янхнууд байсан аж. Соц нийгмийн эрүүгийн хуулинд байнга биеэ үнэлэх, бэлгийн замын нийгмийн халдварт өвчтэй гэдгээ мэдсээр байж бусдад халдаасан  тохиолдолд өнөөгийнх шиг эрүүгийн хэрэгтэн болохгүй. 1960-1987 онд хэрэгжиж байсан "Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль"-нд энэ тухай нэг ч үсэг байсангүй. Социалист монгол улсад огт янхан байдаггүй гэдгийг барууныханд хар-уулахын тулд ийм зүйл ангийг хассан бололтой. Харин янхандалтыг захир-гааны хуулийн дагуу 14-30 хоног баривчлагдах, зарим тохиолдолд албадан хөдөлмөр хийлгүүлэхээс хэтэрсэнгүй. Цэргийн ангиар биеэ үнэлдэг хүүхнүүд нь хээвнэг алцайж хэвтчихээд хэвлий умдаг руугаа бүхэл бүтэн салаа цэрэг шогшоод орохыг тоохгүй, тэр бүү хэл рот цэргүүдийг хүртэл хангах чадалтай, тэсвэр хатуужилтай монгол янхнуудыг орос цэргүүд гайхаж байсан гэдэг.

Орос цэргүүдэд цэнгэлийн манлайг эдлүүлснийхээ шанд шуудай орос дээд гурил, ор хөнжлийн углаа даавуу, лаазалсан мах, масло, молоког хайрцаг хайрцгаар нь, орос бакелийг размер размераар нь шуудайд чихээд дааж ядан цэргийн ангиас гардаг байсан тухай хүмүүс батлан ярьдаг. Дээр өгүүлсэн Их баян уулын орой дээр байрласан оросын цэргийн агаараас хамгаалах ангид гэнэт эмчийн үзлэг хийхэд байлдагч нарын 80 хувь нь бэлгийн замын халдварт өвчин авсан болох нь батлагджээ. Нарийн шалгалт явуулахад "Томск" Сараа, "Улаан" Урнаа, "алцан" Жимсээ гэх хүүхнүүдээс бэлгийн замын халдварт өвчин авсан болох нь батлагджээ. Чингээд улаан армийн дайчдад бэлгийн   халдварт   өвчнийгсанаатай тараасан гурван хүүхэнд эрүүгийн хэрэг үүсгэн харъяа дүүргийн дагуу шилжүүлсэн     байгаа     юм.Ингэхдээ дээрхи хүүхнүүдийг "Зөвлөлт Монголын ган бат найрамдалд цав суулгах гэж оролдсон. Улаан армийн ангид хорлон сүйтгэх ажиллагаа явуулсан" хэмээн улстөрийн хэрэг-тэн болгож үзжээ.

Зарим нэг нэр алдар хөөсөн НАХЯ-ны офицер дээрх биеэ үнэлэгч хүүхнүүдийг хятадын тагнуул, Зөвлөлтийн цэргүүдэд нийгмийн онц аюултай өвчин санаатай тараасан гэж давхар шалгажээ. Үүнд биеэ үнэлэгч хүүхнүүдийн эцэг эх, өвөө эмээ, удам судрыг нарийн судалж 200 гаруй ойрын хамаатнаас нь мэдүүлэг авч олон зуун хуудас цаас үрэн таран хийж, хий дэмий олон хоног цаг заваа алдсан аж. Хүүхнүүдийг хатуу шийтгэсэн боловч өөр бусад охид СССР-ийн цэргийн ангиар мэр сэр хэссээр байв. Яваандаа улаан армийн ангиудад байдал бүр дордсон байна. Сибирийн тойргоос цэрэгт татагдан ирж байгаа орос цэргүүдийн аль болж бүтэхгүй залуус, хүүхдийн колони, шоронгийн хаалга татсан этгээдүүдийг Монгол руу явуулдаг байжээ.

Монгол хүүхнүүдийг сардаа ганц хоёр удаа "цохиж" бие сэтгэлийн хуралдсан хураа сад асгадаг байсан орос цэргүүд болохоо байж бие биенийгээ "гомодоод" эхэлсэн байгаа юм. Шөнө жижүүр болон ахлагч офицерүүд гэнэтийн шалгалт хийхэд хоёр хоёроороо тас тэврэлдээд бузар муухай үйл хийж байх нь олонтаа таарах болжээ. Эх орон, ар гэрээсээ алс хол яваа цэргүүд эмэгтэй хүний бараа харахгүй удахаараа сэтгэл санаа нь тогтворгүй болж хоорондоо муудаж бие биенийхээ амийг хөнөөх, эсвэл оргох тохиолдол их гарах болсон байна. Нарийн учрыг мэдэжбайсан ротын захирагч, хурандаа нар харуул хамгаалалтаа сулруулан монгол    биеэ    үнэлэгчдийгоросын цэргийн хангалт -аар орж гарахыг зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй болсон гэдэг. Тэр бүү хэл зарим цэргийн ангид байлдагч нартаа бэлгэвч хүртэл тарааж байсан тухай яриа бий. Үнэхээр улаан армийн дайчдын хагсааг тайлж байсан тэр үеийн монгол хүүхнүүдэд хууль үйлчилдэггүй байсан нь ийм учиртай ажээ.