Улсын Их Хурлын 2019 оны намрын ээлжит чуулганы өнөөдрийн нэгдсэн хуралдаанаар  Зарим иргэдийн тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэлээ. Төсөл санаачлагчийн илтгэлийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Гарамжав, Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Оюунхорол танилцуулав.

    Улсын Их Хурлын эмэгтэй гишүүд энэ оны 06 дугаар сард Зарим иргэдийн тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүлсэн байна. Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн хамтаар Засгийн газраас дээрхтэй агуулга, үзэл баримтлалын хувьд төстэй хуулийн төслийг өргөн мэдүүлсэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Гарамжав 10 дугаар сарын 01-ний өдөр Зарим иргэдийн тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүлсэн байна.

    Улсын Их Хурлын эмэгтэй гишүүд тойргийн иргэд, сонгогчдоос гаргасан саналд үндэслэн хуулийн төслийг боловсруулж, өргөн мэдүүлсэн байна. 1990 оны 11 дүгээр сарын 27-ны өдөр батлагдан, 1991 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдсөн Тэтгэврийн хуулиар зарим иргэн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр өндөр насны тэтгэвэр тогтоосон байна.

    Тухайн үед хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр 132.4 мянган хүн наснаасаа эрт тэтгэвэр тогтоолгосны дотор 83,3 мянган хүн буюу 62,9 хувь нь эмэгтэйчүүд байсан байна.

    Эдгээр иргэнээс 2019 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрийн байдлаар 21,2 мянган иргэн нийгмийн даатгалын сангаас өндөр насны тэтгэвэр авч байгаа бөгөөд эдгээрээс 14.5 мянга буюу 68.4 хувь нь олон хүүхэд төрүүлсэн эхчүүд, 3.8 мянга буюу 17.9 хувь нь 27 жил ажиллан нас харгалзахгүй тэтгэвэр тогтоолгосон эмэгтэйчүүд, 2.9 мянга буюу 13.7 хувь нь 32 жил ажиллан 55 насанд хүрсэн эрэгтэйчүүд байна. 1997 оны 02 дугаар сараас өмнө хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тэтгэвэр тогтоолгосон эхчүүдээс  өнөөдрийн байдлаар 17.0 мянга нь буюу 80.2 хувь нь 2018 оны улсын дундаж тэтгэвэр (374.8 мян.төг)-ээс бага тэтгэвэр авч байгаа юм.

    Зарим иргэдийн тэтгэврийг нэмэгдүүлэх тухай хуулийн төсөл нь 3 зүйлээс бүрдэж байгаа ба хуулийн төслөөр олон нийтийн хэлэлцүүлэг хийх үед 1997 оны 02 дугаар сарын 01-нээс өмнө буюу нийгмийн даатгалын багц хуулийн төсөл хэрэгжиж эхлэхээс өмнө олон хүүхдийн болзлоор тэтгэвэрт гарсан, одоо тэтгэврийн хэмжээ нь улсын дундаж тэтгэврийн хэмжээнд хүрэхгүй байгаа иргэдээс санал гарсныг харгалзан хуулийн төсөлд хөнгөлөлттэй нөхцөл (4 төрөл)-өөр тэтгэвэр тогтоолгосон нийт иргэдийн тэтгэврийг нэмэгдүүлэхээр тусгасан болохыг Ц.Гарамжав гишүүн танилцууллаа.

    Нийгмийн даатгалын ерөнхий газраас гаргасан судалгаагаар 2019 оны 04 дүгээр сарын 01-ний байдлаар дээрх нөхцөлүүдээр тэтгэвэр тогтоолгон, тэтгэвэр авч байгаа 21.2 мянган иргэний 85.8 хувь нь буюу 18.2 мянган нь эмэгтэйчүүд, 14.2 хувь буюу 3 орчим мянга нь эрэгтэйчүүд байдаг аж. Тэдгээрийн 80.2 хувь нь буюу 17 мянга нь улсын дундаж тэтгэвэр (374,8 мян.төг)-ээс доогуур буюу хэт бага тэтгэвэр авч байгаа гэлээ. Иймээс эдгээр иргэдийн тэтгэврийн асуудлыг тухайлан авч үзэж өнөөгийн нөхцөлд буюу тэтгэврийн дундаж хэмжээнд хүргэж олгох нь шударга ёсны зарчимд нийцэх тул энэхүү хуулийн төслийг Улсын Их Хурлын эмэгтэй гишүүд санаачилжээ.

    Холбогдох судалгаа, тооцооноос үзэхэд хуулийн төслийн зохицуулалтад хамрагдах 21.2 мянган хүний тэтгэврийг 50.000 төгрөгөөр нэмэгдүүлэх бөгөөд тэтгэврийн нэмэгдэлд 2020 онд 12.7 тэрбум төгрөг, цаашид энэ хэмжээ жил бүр 5 орчим хувиар буурах бөгөөд эх үүсвэрийг улсын төсвөөс санхүүжүүлэх юм байна. Хууль хэрэгжүүлэхэд зарцуулагдах хөрөнгийг шийдвэрлэх шаардлагатайг харгалзан даган мөрдөх хугацааг 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэхээр тусгасан байна.

    Байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төслийг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл тухайн үед дээрх нөхцөлөөр тэтгэвэр тогтоолгосон иргэдээс одоо хичнээн хүн, хэдэн төгрөгний тэтгэвэр авч байгаа талаар, Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Мөнхцэцэг улсын төсвөөс санхүүжих тооцоо, судалгаагаа нарийвчлан хийсэн эсэх, Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Оюунхорол 1990 оны Тэтгэврийн тухай хууль нь олон мянган ээжүүдийн хөдөлмөрлөх эрхийг хязгаарласан шийдвэр байсан тул дээрх хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тэтгэвэр тогтоолгосон эхчүүдийн асуудлыг эмэгтэй гишүүд анхааран ажиллаж байгаа тухай, Улсын Их Хурлын гишүүн М.Оюунчимэг олон хүүхэд төрүүлсэнийхээ төлөө эхчүүд хохирч байгаа учраас цаг алдалгүй шийдвэрлэх нь зүйтэй талаар санал хэлж, асуулт асууж, хариулт авсан юм. Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүд санал нэгтэй уг хуулийн төслийг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэн байна.

    Төсөл санаачлагчийн илтгэл болон Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн С.Бямбацогт, Б.Бат-Эрдэнэ, Х.Баделхан нар асуулт асууж, төсөл санаачлагч гишүүн, Байнгын хорооны дарга, Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын сайдаас асуулт асууж, хариулт авсан. Ажлын байр чөлөөлөх нэрийдлээр 1991 онд нас нь болоогүй ч олон хүүхэдтэй эхчүүдийг хөнгөлттэй нөхцөлөөр тэтгэвэрт гаргасан, хожим 1996 онд тэтгэврийн нас болоогүй гэдэг шалтгаанаар тэтгэврийг нь зогсоогоод нөхөн олговор болгох шийдвэр гарсан байдаг аж. Үүнд 44 мянган иргэн хамаарсан хэмээх тооцоо байдаг байна. Эдгээрээс 21 мянган орчим нь өнөөдөр тэтгэвэр авч байгаа бөгөөд тэтгэврийн зөрүүг арилгах үүднээс тэдгээрийн суурь тэтгэврийг нь нэг удаа 50 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлэх, улмаар цаашид инфляцийн түвшинтэй уялдуулан тэтгэвэр нэмэгдүүлэх арга хэмжээнд хамруулах зорилгоор Засгийн газар төсвийн төсөлд холбогдох зардлыг тусгаад байгаа гэв. Иймд Улсын Их Хурлын эмэгтэй гишүүдээс өргөн мэдүүлсэн эл төслийг хэлэлцэхийг дэмжсэн тохиолдолд Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн хамт өргөн мэдүүлсэн агуулга нэгтэй хуулийн төсөлтэй нэгтгэн хэлэлцэх боломжтой гэв. Иргэдийн зүгээс тэтгэврийн зөрүүг арилгах асуудлыг байнга хөнддөг, итгэлцүүрийг шинэчлэн тогтоох замаар уг асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой. Үүний тулд 500 орчим тэрбум төгрөгийн санхүүжилт шаардлагатай гэсэн тооцоо судалгаа бий аж. Ирэх оны улсын төсөвт дээрх зорилгоор энэ хэмжээний санхүүжилт тусгах боломжгүй байгаа, цаашдаа шат дараалсан арга хэмжээ авах шаардлага бий гэдгийг салбарын сайд хэлсэн. Хэлэлцүүлгийн үеэр Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар, хүсэлт гаргасан өрх бүрийн хүүхдэд хүүхдийн мөнгө олгох асуудлыг Улсын Их Хурлаар шийдвэрлэсэн бөгөөд төслүүдийн цаашдын хэлэлцүүлгийн явцад бодлогоо нэгтгэн хэлэлцэх чиглэл өгөв.

    Ингээд Зарим иргэдийн тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн саналын томьёоллоор санал хураалт явуулахад чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон 45 гишүүний 29 нь буюу 64.4 хувь нь дэмжив. Иймээс хуулийн төслүүдийг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хороонд шилжүүллээ.