Монголын Ногоон Намын дарга О.Бум-Ялагчтай ярилцлаа.

 

ОХУ-аас БНХАУ руу Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжуулан байгалийн хийн хоолой барих төслийн техник, эдийн засгийн үндэслэлийг эцэслэсэн тухай тэмдэглэлд Шадар сайд С.Амарсайхан гарын үсэг зурчихсан. Үүнтэй холбоотойгоор нийгэмд янз бүрийн байр суурь байна.

Таны хувьд энэ үйл явдалд ихэд шүүмжлэлтэй хандаж, байр сууриа илэрхийлсэн байсан. Яагаад хийн хоолой Монголд ашиггүй, тэр бүү хэл аюултай гэж та үзэж байгаа юм бэ?

 

2019 онд ОХУ-ын Элчин сайдын зөвлөхтэй уулзаж байсан юм. Уг уулзалтын үеэр би хийн хоолой тавих асуудал нь улстөрийн шинжтэй юм байна гэдэг дүгнэлтэнд хүрсэн л дээ. Өнөөдөр Украинд үүсээд байгаа асуудал хийн хоолойноос болсон гэдэг дээр хоёр тал санал нэг байгаа. Монголоор хийн хоолойг явуулснаар Украинд болоод байгаа шиг асуудал үүсэхгүй гэх ямар баталгаа байгаа юм? Тухайн үед ОХУ-ын Элчин сайдын зөвлөх хийн хоолойн хамгаалалтыг бид өөрсдөө хариуцахгүй бол болохгүй гэж хэлж байсан. Украин улс хийн хоолойн хамгаалалтыг хариуцаж байснаас хий хулгайлах, тасалдах, мөнгөө төлөхгүй байх гэх мэт асуудлууд үүсдэг байсан гэж. Бид бусдын алдаан дээрээс суралцах ёстой шүү дээ. Нэгэнт хийн хоолой явуулбал тухайн улсын дотоод асуудал хямарч байгаа учир  явуулахгүй байх нь зүйтэй гэсэн дүгнэлтэнд улстөрч хүний хувьд хүрсэн.

 

Манайд хийн хоолой тавихыг дэмжиж байгаа улстөрчид, бизнесийн салбарын хэсэг хүмүүс байгаа. Эдгээр хүмүүс бол холыг хардаггүй, ойрын зайн тамирчид юм. Өнөө маргаашаа л харахаас биш 3 жилийн дараа, 30 жилийн дараа, Монгол улсын ирээдүйг бодож байгаа нь алга.

 

Бизнесийнхэн яагаад үүнийг дэмжээд байна вэ? гэхээр мөнгө л бодоод байна. Улстөрчид дунд Оросын нөлөөнд автсан хүмүүс бас байна. Орост сурч байсан, бизнесийн харилцаатай, тэдэнд ховсдуулчихсан хүмүүс байгаа. Бүр Гадаад Харилцааны Сайд байсан хүн нь Монголд төвийг сахих бодлого гэж байхгүй, Монгол үргэлж Оросын нэг хэсэг байна гэж телевизээр ярьж байна шүү дээ. ОХУ-д байгаль орчны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг "Партия Яблоко", "Экологическая партия Зелёные" гэж намуудын төлөөлөлтэй би ажлын уулзалт хийж байлаа. Энэ үеэр "Партия Яблоко"-ийн төлөөлөл хийн хоолойн төсөл нь ОХУ болон БНХАУ-д эдийн засгийн ач холбогдол байхгүй, Монголоор дайруулж тавих нь улстөрийн ашиг сонирхол юм гэж ярьж байсан. Одоо харахад тухайн үед Яблоко намын төлөөлөл Оросын эзлэн түрэмгийлэх бодлогыг зөв томъёолж харсан байж.

 

Өмнө нь хэдийгээр Монгол улс ОХУ, БНХАУ хоёрын дунд жийргэвч болж байх нь ашигтай байсан хэдий ч одоо геополитикийн бодлого нь өөрчлөгджээ. Оросын улстөрч В.Жириновский амьд байхдаа одоо жийргэвч улсын хэрэг байхгүй, шууд эзлэх ёстой гэж ярьж байсан. Путины барьдаг бодлого бол их гүрний буюу хөрш зэргэлдээ улсуудаа эзлэх ёстой, газар нутгаа томруулах хэрэгтэй, чадвал бараг дэлхийг эзлэх ёстой гэдэг үзэл санаа юм. Ер нь хийн хоолой гэдэг асуудлыг тавиад, түүгээрээ дамжуулж тухайн улсын дотоод эрх ашигт нөлөөлж, эзлэн түрэмгийлэх шалтаг, шалтгаан гаргах бодлого явагдаад байна гэдэг ойлголтонд би хүрсэн. Тийм ч учраас уг асуудлыг эсэргүүцэж, өөрийнхөө болон намынхаа байр суурийг илэрхийлж байгаа. 

 

Тэгэхээр та байгалийн хийн хоолой нь эдийн засгийн бус улстөрийн зорилготой, геополитикийн шинж чанартай, хийн хоолойг дагаж албан ёсоор ОХУ ч юм уу өөр улс орон хяналтаа тогтоох оролдлого хийж байна гэж харж байгаа юм уу?

 

Тийм. Бас нэг өөр асуудал нь 2016 оны үед Монголд цөмийн цахилгаан станц барина гээд хэсэг ярьсан. Тухайн үед Оросын талаас ирж байсан мэдээлэлд хэрэв цөмийн цахилгаан станцад ямар нэг доголдол үүсэх юм бол Хятад улс цэргээ оруулж ирэх нөхцөл бүрдэнэ гэж байсан л даа. Яагаад гэвэл станцад ямар нэгэн асуудал болоод цацраг алдагдвал 2 цагийн дараа Бээжинд очно. Өөрөөр хэлбэл Хятад улс өөрийнхөө эрх ашгийг хамгаалах үүднээс хэдийгээр Оросын цахилгаан станц байлаа ч хамгаалалтын ажлыг нь өөртөө л авна. Цөмийн хог хаягдал ч гэсэн тийм учиртай.

 

Монголын тусгаар тогтносон байдал бол энэ хоёр гүрэнд огт хамаагүй. Хөрш орнуудынхаа дотоод байдалд нөлөөлөх юм бол цэрэг оруулаад ирэх нь байна шүү дээ.

 

Тийм учраас бид аль болох төвийг сахиж, хоёр хөршийнхөө эмзэглээд байгаа асуудалд ч хүндэтгэлтэй хандах ёстой. Оросын төрийн бус байгууллагууд Байгаль нуурын усны түвшинг бууруулахгүйн тулд Сэлэнгэ мөрөнд цахилгаан станц барьж болохгүй  гэдэг. Байгалийн хийн хоолойг тавихдаа хамгаалалтаа бид өөрсдөө хариуцна гэж Оросууд ярьж байгаа нь Хятадын цэрэг орж ирэхээс өмнө гэдэг бодлого нь ил гарч байгаа хэрэг. Тийм ч учраас хийн хоолойн асуудалд маш хурдтай яваад эхэлж байна.

 

Мах цусныхаа тасархай Украинтай муудалцсан хүмүүс яваандаа Хятадтай ч муудалцана гэдгээ мэдээд байна шүү дээ. Путин өөрөө түрүүлж цохьсон нь хождог, энэ зарчмаар улстөрийн бодлогоо хэрэгжүүлдэг гэж 2017 онд олон нийтийн өмнө хэлсэн. Хариу цохилт биш , түрүүлж дайрна гэдэг энэ түрэмгий бодлогыг манай хойд хөрш хэрэгжүүлж байна. Орос ах биш мангас болчихоод байна шүү дээ. Цөмийн зэвсгийн заналхийлэл ярьж, бүх дэлхийг сөнөөнө гэж айлган сүрдүүлж байна. Ийм айхтар бүх дэлхийг сөнөөх бодлогыг манай хойд хөрш баримталж байна. Өөрсдийгөө луу гэж нэрлэдэг урд хөрш, баавгай гэдэг хойд хөрш хоёр маань ноцолдоод эхэлбэл дунд нь байгаа бид яах вэ? гэдгээ сайн бодох хэрэгтэй. 

 

4-р сарын 17-нд ОХУ-ын Холбооны Хурлын Холбооны Зөвлөлийн орлогч дарга Константин Иосифович Косачев телевизийн ярилцлагад орох үеэрээ: АНУ Монголд биологийн лаборатори байгуулахаар төлөвлөж байгаа. Учир нь Украинд байсан лабораториудаа америкчууд Монгол руу шилжүүлж байгаа” гэж ярьсан. Монгол Улсын төр, засаг энэ яриаг няцаасан. ОХУ-ын өндөр албан тушаалтан нь яагаад ингэж ярих болсон юм бол?

 

2019 онд Элчин сайдын зөвлөхтэй уулзаж байхад энэ асуудал мөн л яригдаж байв. Тухайн үед Монгол Улс бараг НАТО-гийн гишүүн болчихсон шүү дээ гэж байсан. НАТО-д Био аюулгүй байдлын талаар ажлын хэсэг байдаг л даа. Ажлын хэсгийн хариуцдаг асуудлуудын нэг нь тахал өвчин юм. Энэ хүрээндээ Монголыг урьж оролцуулсан хурал 2020 оны 11 сард Ташкентад болсон. “Ковид-19” ч газар авчихсан байсан үе. Тухайн хурал дээр бодвол одоо байгаа лабораториудынхаа хүчин чадлыг нь сайжруулах хүсэлт тавьсан юм байлгүй. Тэр саналыг нь хүлээж авч, дэмжье гэдэг асуудлууд яригдсан юм шиг байна лээ. Түүнээс Украинд байгаа зүйлийг шууд Монголд авчирья гэдэг асуудал яригдахгүй шүү дээ. Оросууд ч тарваган тахалтай холбоотой судалгаанд оролцож л байдаг.

 

Тарваган тахал гэдэг ямар аюултай өвчин билээ? Тийм учраас лабораториудыг нь сайжруулах асуудал явагдаж л байдаг. Ахаа гээд гүйгээд байдаг... Гэтэл тэд Монголыг дайны үед айлгаж байна шүү дээ. Шалгаад үзэхээр лабораториуд сайжруулах талаар ажлууд хийгдсэн байдаг. Худлаа биш. Гэхдээ тэр нь Оросын эсрэг биш, хийх ёстой ажлууд л байдаг. 

 

Та Монголын байгаль орчны төрийн бус байгууллагуудыг Оросоос санхүүжүүлдэг гэж ярьсан байсан. Ямар учраас ийм санхүүжилт хийгээд байгаа юм бол?

 

Оросуудын хийсэн санхүүжилт ямар шалтгаантай  вэ гэдэг нь Германд хийсэн ажлуудаас нь тодорхой харагддаг. Германы байгаль орчны төрийн бус байгууллагуудын санхүүжилтийг дандаа Оросын том компаниудын дэргэдэх сангуудаас хийсэн байх жишээтэй. Сая Францын Ерөнхийлөгчид нэр дэвшсэн Ле Пен гэж эмэгтэйн сонгуулийн сурталчилгааны ажлын санхүүжилтийг ОХУ-тай холбоотой банкнаас хийсэн. ОХУ өөрийн орны байгалийн баялгаасаа маш их хэмжээний орлого олдог. Европын орнууд ганц өдөрт л нэг тэрбум долларын шилжүүлэг хийж байна шүү дээ. 7 хоногт Монгол улсын төсөвтэй тэнцэх хэмжээний шахуу орлого олж байна. Энэ орлогоо найдвартай олж байхын тулд өөрсдийг нь дэмждэг байгаль орчны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ТББайгууллагуудыг санхүүжүүлэх ёстой. Тэгэхгүй бол нөгөөдүүл нь эсэргүүцээд жагсаад эхэлбэл болохгүй шүү дээ. Өөрсдийн бизнесээ хамгаалахын тулд л ийм санхүүжилт хийж байгаа юм. Нөгөө мөнгөөр нь эрвээхэй хамгаална гээд явахаас биш яг Оросын асуудлуудыг нь хөнддөггүй. Тэгж л санхүүжилтээр зохицуулдаг. Эгийн голын УЦС-тай холбоотой асуудлаар Улаан-Үүд, Эрхүүд төвтэй байгууллагын төлөөлөл надтай уулзаж байсан.

 

Монголын Ногоон Намыг усан цахилгаан станц барих асуудлаар Дэлхийн банк, Даян дэлхийн судалгааны байгууллагуудаар байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэхийг дэмжүүлэх талаар яриач гэдэг асуудлыг сөхсөн. Эрдэнэбүрэнгийн УЦС дээр ийм ажил хийгдээгүй байна шүү дээ.

 

Энэ ярианд юу дурьдагдсан гэхээр дээрх асуудлаар ажиллах төрийн бус байгууллагууд байвал бид тодорхой хэмжээний санхүүжилт өгье. Оффисын зардалд гэхэд л тухайн үед жилийн 43,000 евро болох юм байна гэдэг тоог хэлж байсан. Миний зүгээс манайх улстөрийн нам учраас ийм үйл ажиллагаа хийдэггүй гээд зарим төрийн бус байгууллагын хаяг, холбоо барих дугааруудыг өгсөн. Түүний дараагаар зарим төрийн бус байгууллагууд, ялангуяа хас тэмдэг зүүсэн хүмүүс их идэвхижсэн шүү дээ. Түүнийг хараад би нөгөө мөнгө нь тэр хавиар явчихлаа гэж бодсон. Украинд яг ийм маягаар ажилласан байдаг. Фашист гэгдэх хүмүүсийг нь Германы Alternative fur Deutschland, AfD гэж нам санхүүжүүлсэн байдаг. Гэтэл тухайн намын санхүүжилт нь Оросоос орж ирсэн байх жишээтэй. Ийм маягаар гуравдагч этгээдээр дамжуулаад санхүүжилт өгчихдөг, тэгээд тийм хүмүүсийг бэлддэг байх нь. Гэтэл одоо нөгөө хүмүүсийнхээ эсрэг байлдаад байна шүү дээ.

 

Яг үүн шиг Монголд төрийн бус байгууллагуудаар дамжуулаад, хас тэмдэгтэй хүмүүсийг санхүүжүүлж буй юм биш биз?  Нөгөөдүүл нь эрлийз морины чинь шөрмөсийг тасдана шүү гээд яваад байдаг. Нөгөө нөхөр чинь Оросуудын эсрэг гээд хас тэмдэгтэй гараад ирвэл цэргээ оруулах нь байна шүү дээ. Гаднаас санхүүжилт ирээд байдаг, Монголчууд яг хаанаас авч байгаагаа сайн мэддэггүй. Тийм учраас юуны төлөө, юу гэж дуугараад байгаа вэ? гэдэг дээрээ шүүмжлэлтэй хандах хэрэгтэй.Түүнээс болж дайн үүсээд байна шүү дээ. Украины фашистуудыг дэмжих үйл ажиллагааг Оросууд бүгдийг нь хийгээгүй ч оролцсон, санхүүжүүлсэн гэдэг нь батлагдсан. Хэдийгээр Оросууд фашистуудын эсрэг байлдаад байна гэж байгаа ч өөрсдөө санхүүжүүлж, санаатайгаар тогтворгүй байдал, дайн дажин өдөөх бодлого явуулж байна. Үүнийг үгүйсгэх ямар ч үндэслэл байхгүй. Бодит болчихлоо. Монголчууд одоо Орос ах гэдгээ болихгүй бол тэд босоо ороолон болчихлоо. Яваандаа Монголыг ч голохгүй... 18-р зууны үеийн эзлэн түрэмгийлэх бодлогыг өнөөдөр буюу 300 жилийн дараа Путины үед хэрэгжүүлж эхэлж байна шүү дээ. 

 

Таны яриандаа дурьдсанчлан Монголд ОХУ-ыг  Орос ах гэж дотночлон дууддаг, тэгж ойлгодог, тэр бүү хэл Путиныг дэмждэг, шүтэн биширдэг хүмүүс цөөнгүй байдаг. Тэдгээр хүмүүст хандаж та юу гэж хэлэх вэ?

 

Оросыг дэмждэг, шүтдэг хүмүүстэй би маргалдаж байсан л даа. Германд боловсрол эзэмшсэн хүний хувьд аливаа асуудлыг өөр өнцгөөр харна. Оюутан байхдаа Оросын нутгаар хөндлөн гулд явж байсан. Аялж, наймаа ч хийж байсан. Социализмын үеийн Орос хүн их өөр байсан. Интернационализм гэдэг үзэл баримтлалтай, хүн бүрийг ах дүү гээд л... Ингээд өөрчлөн байгуулалт хийгдээд, бид ганзагын наймаа хийгээд явж байтал Орос хүн маань хэдхэн доллар хараад хүн алахад бэлэн болоод хувирчихсан байна. Бүгд биш ч ихэнх нь ингэж л өөрчлөгдсөн.

 

Зүүн Германд байгаа хүмүүсээс маш цөөн тооны хүн л өөрчлөгдсөн байдаг. Дийлэнх нь коммунист, социалист үзэлдээ үнэнчээр насаа барах жишээтэй. Тэгэхээр хүн амны зан характер нь гаргасан шийдвэр, үзэл баримтлалдаа хэр үнэнч байдаг юм бэ? гэдгийг харуулдаг юм байна. Оросууд бол хаан нь юу гэнэ түүндээ үнэнч, түүнийхээ төлөө үхэж ч чадах онцлогтой ард түмэн. Путин засаглаж байгаа энэ үед хүн амынх нь 73 хувь Украинтай хийж байгаа дайныг дэмжиж байна шүү дээ. Яахав 85 хувь байж байгаад буурсан  л даа. Энэ 140 сая иргэдийн тал нь ядуу байна шүү дээ. Гэтэл улс нь зөвхөн Европоос гэхэд л өдөрт тэрбум ам.доллар олоод байдаг. 

 

Ярилцсан М.Чойжал

sonin.mn