2001 оноос хойш жил бүр Монгол Улсын Засгийн Газар болон МҮХАҮТ-аас хамтран шилдэг аж ахуй нэгжүүдийг шалгаруулж ирсэн байна. Баялгийг бүтээн бий болгож улс орны хөгжил дэвшлийн түүчээ болсон бизнесийн байгууллагуудын эдийн засаг, нийгэм, бизнесийн хөгжилд оруулж буй хувь нэмэр, үүрэг хариуцлагыг үнэлж дүгнэдэг арга хэмжээ хэмээн энэхүү үйл ажиллагаагаа өөрсдөө тодорхойлсон ажээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт 2012 оны шилдэг аж ахуй нэгжүүдийг шалгаруулан өргөмжлөл гардуулан цололлоо. Мэдээж орой бүр л эдгээр компаниудыг магтан дуулсан мэдээ мэдээлэл, нэвтрүүлгүүд гарч залхаасан даа.

Энэхүү арга хэмжээг харж байхад нэгэн сонин зүйл нь хамгийн шилдгээр тодорч байгаа компаниудынх нь захирлууд УИХ болон ЗГ-ын гишүүд байгаа байхгүй юу? Үүнийг тэгээд юу гэж ойлгох вэ? Өөрсдийнхөө компанийг өөрсдөө шалгаруулж байна гэсэн үг үү.

Арван хоёр дахь жилдээ зохион байгуулагдаж байгаа энэхүү арга хэмжээний ач холбогдол нь тэгээд юу байв. Жил бүр л хэдэн компаниа тодруулдаг. Шагнуулаад, магтуулаад байгаа топ 150 компанийг харж байхад үнэхээр баялаг бүтээдэг, шинийг сэддэг, санаачилдаг компанийг хайгаад олсонгүй. Харин гадагшаа байгалийн баялгаа зөөдөг, гаднаас бараа бүтээгдэхүүн оруулж ирдэг компаниуд олон байх юм. Архи пиво үйлдвэрлэдэг компаниуд энэхүү жагсаалтанд олон байна. Архи, пиво, тамхи үнэхээр манай улсын хамгийн чухал бүтээгдэхүүн мөн үү. Улс орныг хөгжилд тустай юу? Архи, тамхи үнтэй юу? Талх, гурил үнтэй юу? Архи тамхи бол нийгмийн зайлшгүй шаардлагатай бүтээгдэхүүнүүд биш шүү дээ. Харин ч хор уршиг ихтэй.

Яагаад бүтээлч компаниудыг биш харин монголын баялгийг хөрс, шороотой нь ухаад гаргаж байгаа компаниудыг өргөмжлөн, магтан дуулна вэ? Яагаад ард түмнийг хордуулж, эрүүл мэнд, амь амьдралаа алдуулах архи согтууруулах ундааг үйлдвэрлэдэг компаниудыг шилдгээр тодруулна вэ? Энэ чинь нийгэмд буруу үлгэр дуурайлал үзүүлсээр байгаа юм биш үү. Хэний төлөө энэхүү жагсаалтыг гаргана вэ?

Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр л "эдгээр компаниуд л монголын эдийн засгийг чирж явна" хэмээн амаа олохгүй магтан, бараг л эдгээр компани байхгүй бол монгол сүйрэх ухааны юм бурж байхыг ч сонсоод цочлоо. Төр засаг улс орныг авч явдаг болохоос хэдэн компани улс орныг авч явсан түүхийг мэдэхгүй л юм байна.

Энэхүү топ компанийг шалгаруулж байгаа байгууллага нь МҮХАҮТ.  Төрийн ч биш, хувийн ч биш байгууллага энэхүү үйл ажиллагааг бараг л дангаараа гардан зохион байгуулсаар иржээ. Сүүлийн хоёр жил 150 компанийг жагсаасан. Гэтэл энэхүү жагсаалтанд орсон компаниуд нь үргэлж л хэл ам дагуулж, булхай луйвруудтай холбоотой байдаг шүү дээ. Газрын наймаа, тенер, лиценз болон бусад асуудлуудтай орооцолдоогүй компанийг олохгүй л болов уу.  Гэтэл бүгд шилдгүүд.

Энэхүү жагсаалтыг гаргахдаа компаниудаас мөнгө авч байр эзлүүлдэг гэсэн яриа нийгэмд бий болжээ. МҮХАҮТ-ын дарга бол УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл гэх нөхөр. ИЗНН-аас жагсаалтаар орж ирсэн. Дээрхи жагсаалт бол С.Дэмбэрэлийн ганц хийдэг ажил. Мөнгө авч хувийн хэдэн компаниудыг жагсааж буй нь ерөөсөө тэдгээр компаниудыг рекламдаж, сурталчилж байгаа  юм. 

2012 оны шилдэг 150 компаниас 100-г жагсааж бизнесийн гол чиглэлүүдийг нь тодрууллаа. Мэдээж нэг компани олон салбарт ажилладаг ч тэндээс хамгийн гол салбарыг нь тодотгосныг хэлэх нь зүйтэй болов уу? Ингээд харж байхад үнэхээр баялаг бүтээдэг компани байна уу гэдгийг харах хэрэгтэй. Машин техник үйлдвэрлэдэг ганц ч компани энэ дунд байхгүй. Дэлхий зах зээлд бүтээгдэхүүнээ гаргаад амжилтаа гайхуулж байгаа ганц ч компани байхгүй байна шүү дээ.

За ингээд жагсаалтаа харцгаая

Монголын “Топ 100” юу бүтээдэг вэ?