​Бүүвэй аялах бүсгүй хүн хүйтэн мэсээр хэн нэгнийг сэглэж, сийчиж амийг нь хөнөөсөн хар мэдээ зүрх шимшрүүллээ. Хүний хань, хүүхдийн эх болж амжаа­гүй нэгэн бүсгүй бус­дын гарт аймшигтайгаар зэрэм­дэглүүлж үрэгдлээ.

Өр өв­дөж, зүрх шимширч байна. Баянгол дүүргийн 15 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт энэ сарын 1-2-нд шилжих шөнө буюу монголчууд ард­чилсан Ерөнхийлөгчөө ахин сонголоо хэмээн баяр­лаж бялуурч байсан шөнө энэ хэрэг гарчээ. Эмэгтэй хүний цогцос орцонд бай­на гэх дуудлагын дагуу цагдаагийнхан очи­ход талийгаачийг гэрийнх нь байрны орцонд онц хэрцгийгээр егүүт­гэсэн байжээ. Задлан шинжилгээгээр талийгаачийн биед 70 гаруй шарх байснаас 40 удаа хутгалсан байв. Дөрөв бус дөчин удаа гээд бод доо.Ухаан санаа эрүүл биш, сэтгэцийн өвчтэй хүн л хүнийг ингэж тамлана. Тэгэхдээ бүр эмэгтэй хүн, эх хүн ийм харгис хэрцгий аргаар хүний амийг хөнөөсөн гэхээр энэ нийгэмд хүн гэдэг амьтан ямар аймаар болчихсоныг илтгэж байна.

Талийгаач эмэгтэй өмнө нь Татварын ерөнхий газарт ажиллаж байсан бөгөөд Татварын ерөнхий газрын удирдлагуудтай холбоотой их хэмжээний мөнгө зувчуулсан хэрэгт гэрчээр оролцож байсан талаар хэвлэлүүд мэдээлж байна. Ганц бие, 30 орчим насны тэр эмэгтэй цагдаагийнхны албан ёс­ны гэрч биш ч гэлээ хоёр ч удаа очиж мэдүүлэг өгсөн гэнэ билээ. Татварын ерөнхий газрын удирд­лагуудтай холбоотой хэргийг шалгаж буй АТГ-т хоёр удаа тайлбар өгсөн гэдгийг албаныхан хэлсэн. Татварын ерөнхий газрын удирдлагуудын зувчуулсан их хэмжээний татварын мөнгө хэдэн тэрбумаар яригдаж буй.  Хөөрхий эмэгтэй гэрч мөн байлаа ч, биш байлаа ч хүн, эмэгтэй хүн. Тэр тусмаа иргэнийхээ үүргийг бие­лүүлж хууль цагдаагийнханд мэдүүлэг тайлбар өгч байсныхаа хувьд гэрч гэгдэх ёстой. Харин гэрчийг хэн, яагаад устгав. Түүний амийг хөнөөсөн эмэгтэй татварын байгууллагад ажилладаг, 40 орчим насны эмэгтэй байсан гэсэн. Хардалтын улмаас түүний амийг хөнөөсөн гэж мэдүүлж бай­гаа ч ямар нэгэн байдлаар гэр­чийг устгасан гэж тэнэг хүнд ч ойлгогдохоор байна.

Манай Эрүүгийн хууль болон Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд гэрчийг хамгаалах асуудлыг тус­гаж өгөөгүй, зөвхөн хуулийн төсөл боловсруулах шатандаа яваа. Цагдаа, хуулийнхан гэрчээ хам­гаалах ёстой, үүрэгтэй гэж хэчнээн гөрдөөд ч хуулиа л дагана. Гэмт хэргийг илрүүлэхэд гэрчийн тус­лалцаа авахад хэцүү болсон гэдгийг хууль, цагдаагийнхан хэлдэг. Гэрч бол гэмт хэргийн илрүүлэлтэд нөлөөлдөг, хэргийн үнэн зөвийг тогтооход чухал ач холбогдолтой оролцогч.  Хуульд тэднийг   “Хэргийн талаар ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлыг мэдэж байгаа, тухайн хэрэгт холбогдолгүй хүнийг гэрч гэнэ” гэж тодорхойлсон байдаг. Харин монголчууд амьд хүний гэрч болохоор үхсэн хүний дэр бол гэж ярьдаг. Энэ хэрцгий бөгөөд хатуу үнэн үг. Өөрт хамаагүй юмны төлөө бүү дуугар, дуугүй явсан нь дээр гэж үздэг хүмүүсийн яриа. Хэн нэгний хэргийг илчлэхэд хэрэг болох ёстой гэдгээр бус цагдаа, шүүхийн хаалгыг сахихгүй гэсэн хүний үг. Бас аливаа хэргийн гэрч болох гэж очоод хэрэгтэн болчихсон байдаг тохиолдлууд ийм ойлголтыг бататгадаг.

Хуульд гэрчийн хамгаалалтын талаар үг өгүүлбэр байхгүй. Үнэн зөв мэдээлэл өгсөн иргэнийг урамшуулах, амь нас, эрүүл мэнд, үр хүүхдийг нь хамгаалах талаар заалт байхгүйгээс гэрчүүдийг уст­гасаар байна. Хамгийн ойрхны жишээ авъя. Дамирангийн Энхбат гэгч хүнийг С.Зоригийн алагдсан гэх хэрэгт холбогдуулан барьж байцааж, хорьж цагдаж байгаад шоронгоос сулласан ч хэдхэн хоногийн дараа тэрбээр нас барсан. Нас барсан шалтгаан нь “гэрчийг устгах” төлөвлөгөөнд орчихсон байснаас гэдгийг олон хүн хэлдэг. Нууц биш ээ. 2008 оны долоодугаар сарын 1-ний хэрэгтэй холбоотой шүүх хурлын эргэн тойронд гэрчтэй холбоотой асуудлууд нэг хэсэг шуугиан тарьж байлаа. Энэ хэргийн талаар цагдаагийн хурандаа “хар дэвтэр” хөтөлж, бас л гэрчийн тухай дурссан байдаг. Гэвч гэрч нь бас ямар ч хамгаалалтгүйгээр барахгүй АТГ-т ажилладаг гэдгийг өгүүлсэн байв. Гэрчийг сэжигтний өөдөөс харуулж суулгаад мэдүүлэг өгүүлэхэд сэжигтэн түүнийг яаж зүхэж занадаг билээ. “Чамтай тоо­цоо бодно оо. Би амьд гарч ирнэ” гэх үг ямар ч хамгаалалтгүй гэрчид яаж тусдгийг хуульч, өмгөөлөгчид хамгийн сайн мэднэ. Насаараа айдас хүйдэстэй амьдрахыг хүсэх хэн байх билээ.

Талийгаач бүсгүй ийм л гэрч байсан бололтой. Түүнийг хар­сан үзсэн зүйлээ үнэнээр нь мэдүүлснийх нь төлөө, дахиад ч юм ярьж магадгүй гэж амийг нь хөнөөсөн байж болох. Түүнийг харгисаар хөнөөсөн хүн нь эмэгтэй хүн, эх хүн. Эх хүн, эмэгтэй хүн хэдий хатуу ширүүн ааш зантай байлаа ч хүнийг гуч дөчин удаа хутгалаад зогсч байна гэхээр ой тоонд буухгүй байна. Нөхөртэйгөө хардсан байлаа ч тэр. Эх хүн эмэгтэй хүнийг тэгж хороохын цаана ямар нэг томоохон эрх ашиг, сэжим сэжүүр байж л таарна. Гэрчийг устга гэж хэн нэгэн тушаасан, албадсан гэхээс өөр бодол толгойд орж ирэхгүй байна. 

Б.Оюунгэрэл