Монгол улсын газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал алдагдахад хүрээд байгаа талаар Босоо хөх Монгол бүлгэмийн тэргүүн П.Шинжээравдантай ярилцлаа.

- Монгол улсын ихэнх газарт нутаг ашигт малтмалын хайгуул, олборлолтын лиценз олгосон?

- Өнөөдөр Монгол улсын нийт газар нутгийн 30 гаруй хувийг газрын тосны хайгуул, олборлолтын зөвшөөрөл өгөөд байна. Үүн дээр нэмэгдээд уран, хүдэр, жонш, алт, зэс, нүүрс олборлох зөвшөөрлийг тооцох юм бол Монголд ямар ч газар үлдээгүй.

Одоо УИХ-ын тарахад гурван сарын хугацаа дутуу байна. Тийм юм чинь тарааж яах юм, их зардал болно гэж ярьж байна. Одоо тэрнээс их зардал гарна. Үлдсэн гурван сарын хугацаанд гадны корпорациудын гар хөл болж Монголын баялагыг өгөх гэж байна. Дээрээс нь цөмийн хаягдлыг Монголд булшлах гэж байна.

- Зарим аймгийн газар нутгийн ихэнх хэсэгт газрын тос олборлох зөвшөөрөл өгсөн талаар?

- Өнөөдрийн байдлаар Дорнод аймагт Мэнэнгийн тал дээр 19, 21 гэсэн талбайд олборлолт явагдаж байгаа. Үүн дээр нэмээд 28 гэсэн талбайг өгчихсөн байх шиг байна. Мөн сүүлийн 10 жил олборлолт хийсэн Дорноговь аймаг Зүүн баян суманд Хятадын “Доншийн” компани газрын тос олборлож байна.

Тэгсэн хэрнээ Өмнөговь аймгийн газар нутгийн 80 хувь, Ховд аймгийн 60 хувь, Увсын аймгийн 70 хувьд газрын тосны зөвшөөрөл өгчихөөд байна. Эдгээр газарт урт нэртэй хууль багтсан байгаа. Үүнийг малчид мэдэхгүй байгаа Хятадын газрын тосны лицензэн дээр л малаа маллаж байна. Мэдээд, дуугарч байгаа хүмүүсийг хууль хяналтын байгууллага юм уу, аймаг орон нутгийн дарга цэрэг нар дарамталж байна. Увсад ийм асуудал маш их гарч байгаа.

- Увс нуурийг тойруулаад зөвшөөрөл олгосон гэдгийг та хэлж байсан?

- Увс нуурыг тойруулаад битүү лиценз өгсөн байгаа. Увс нуур нь өөрөө Монголын тусгай хамгаалалттай дархан цаазтай газар бөгөөд дэлхийн соёлын өвд 1997 онд бүртгэгдсэн. Тэгэхээр энэ яалт ч үгүй хууль бус юм. Увс нуурийг Монгол ч биш дэлхийн хамгаалалтад орсон байхад Хятадын компанид өгчихсөн. Увс нуурийг тойроод Хангилцагийн гол, Түргэний гол гээд голууд, ой мод их бий. Зөвхөн Увс нуурын газар гэхэд 19 200 000 га болж. Гэтэл бид өнөөдөр 500 000 га газарт чөлөөт бүс байгуулахгүй гэж ямар их тэмцэж байгаа билээ. Тэгтэл 19 200 000 га газар гэхээр дөрөв дахин их. Бид ямар их газар нутгаа алдаж байна вэ?

Өнөөдөр Мэнэнгийн талыг талхлаад дуусч байгаа. Увс нуур тэрний араас л орох гэж байна.

- Увс нуурын орчим хайгуул эхэлсэн үү?

- Эхэлсэн байгаа. Хайгуул лиценз өгсний улмаас Увс аймгийн Тэс сумын залуучууд ч бас их тэмцсэн. Цаашид тэмцэх болно.

- Цаг гарган ярилцсан таньд баярлалаа.

А.Баярмаа