Уншигч та нэг бодоод үзээрэй, Улаанбаатар хот маань “Улсын баатар” даргатай болсноосоо хойш хөгжин цэцэглэж байна уу, хөглөрч бөглөрсөн хэвээр байна уу гэдгийг… Хэд гурван хөшөө буулгаж, цэцэг тарьсныг нь эс тооцвол өнөөх л саарал хот минь битүү утаатай, замын түгжрэлтэй хэвээр байгаа бус уу. Харин ч өмнөх байснаасаа долоо дордсон “шинэчлэл” нэртэй “луйврууд”-ын олон жишээг харж болохоор байна.

Жишээлбэл, сүүлийн өдрүүдэд гэхэд эрчээ аваад байгаа нэгэн томоохон асуудал бол нийтийн тээврийг шинэчлэх зорилготой “Ухаалаг автобус” гэх төсөл хэрэгжих явцдаа “гацаа”-нд орж, иргэдийг бухимдуулж буй явдал юм. Учир нь өнгөрөгч лхагва гаригаас эхлэн нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг хувийн хэвшлийн компаниуд урьдчилсан мэдэгдэлгүйгээр ажил хаялт зарласан нь өнөөдрийг хүртэл үргэлжилсээр. Үүнээс болж ард иргэд ажил, сургуульдаа ч цагтаа очиж чадахгүй, гэртээ харихад оройтох зэрэг олон бэрхшээлтэй тулгарч байна. Ийм л учраас иргэдийн уур бухимдал дээд цэгтээ хүрч, “хотын дарга”-аа үзэн ядахад хүргэлээ.

Дээрх явдалаас болж энэхүү төсөл анхнаасаа “хуудуутай” байсан нь нотлогдож эхлэв. Тодруулбал, Нийслэлийн нийтийн тээврийн салбарт хийгдэж байгаа шинэчлэлийг ажлыг хариуцсан “Улаанбаатар смарт карт” компанийнхан хувийн хэвшлийнхний орлогыг хурааж авчихаад, буцааж өгөхдөө нийт орлогоос нь 50-60 хувиар дутааж өгсөн байна. Түүнчлэн хувийн хэвшлийнхний ярьж буйгаар анхнаасаа “Улаанбаатар смарт карт” компани нь тус төслийн сонгон шалгаруулалтад оролцоогүй гэнэ. Тэд автобусанд суурилуулсан 1800 ам.долларын үнэтэй карт уншигч төхөөрөмжийн нэг бүрийн үнэ дээр 3000 ам.доллар нэмж 4800 ам.доллараар суурилуулжээ. Ямартай ч энэ бүхэн Э.Бат-Үүл болон түүнийг тойрон хүрээлэгчдийн “бизнес” гэдэг нь тодорхой боллоо.

Түүнчлэн 2014 оны 8 сард нийтийн тээвэрт шинэчлэл нэрийдлээр 500 төгрөгний тасалбар худалдаанд гаргаж, түүгээрээ бүхий л өдрийн турш зорчих үйлчилгээг 10 хоногийн хугацаанд туршиж байсныг мартаагүй биз ээ.

Ингэхдээ хотын төсвөөс 1.3 тэрбум, нийтийн тээврийн хөрөнгөөс 1.8 тэрбум төгрөг гаргаж, автобусны зогсоол дээр билет борлуулагч гаргасан. Тус туршилтын хугацаанд аль аль талдаа ашиг олоогүйгээр барахгүй, 3.1 тэрбум төгрөгийг 10 хоногийн дотор салхинд хийсгэсэн гэдэг.

Өөр нэгэн асуудал бол, хотын захиргаа “Улаанбаатар төмөр зам” Хувь Нийлүүлсэн Нийгэмлэгтэй хамтран Улаанбаатар хотын дундуур дайран өнгөрч буй төмөр замыг чөлөөт цагаар нь хүн тээвэрт ашиглах, зориулалт бүхий “Railbus”-ыг 2014 оны тавдугаар сард оруулж ирсэн нь юм.

Улаанбаатар хотын дундуур дайран өнгөрч байгаа 35 км төмөр замыг хотын зорчигч тээврийн зориулалтаар ашиглан хөнгөн галт тэрэгний үйлчилгээг нэвтрүүлнэ. Ингэснээр хотын нэг захаас нөгөө зах хүрэхэд хөнгөн галт тэргээр зорчиход 15-хан минут зарцуулна хэмээж байлаа. Гэвч тэрхүү унаа нь нэг сарын дотор 1.8 сая төгрөг олж, 28 сая төгрөгийн алдагдал хүлээсэн.

Мөн найман тэрбум төгрөгийг угсраа автобус оруулж ирэхэд зарцуулсан. Тодруулбал нэг ширхэг угсраа автобусны үнэ нь 400 орчим сая төгрөгийн үнэтэй аж. Гэвч өнөөх өртөг зарж оруулж ирсэн угсраа автобус нь хөдөлгөөнд оролцож эхэлсэн даруйдаа голоороо тасарч, зорчигчдыг бэртээсэн билээ. Мэргэжилтнүүд тус угсраа автобусыг манай орны нөхцөлд тохирохгүй гэдгийг хэлсээр буй. Өвөл цаг хаяанд ирлээ. Одоо л чанар нь танигдана байх даа.

Эрхэм хотын даргын хэрэгжүүлсэн бас нэгэн ичмээр ажил бол “Азийн цагаан дагина” гэсэн гоё бичигтэй ч ашиг тусаа өчүүхэн ч өгөөгүй хогны “ногоон уут”. Гялгар уутыг байгаль дээр 60 жил амьдрах чадвартай “хог” гэдгийг ихэнх хүмүүс мэдэх байх. Гэтэл Улсын төсвөөс 3.2 тэрбум төгрөг тус “ногоон уутанд” зарцуулсан гэдэг. Хотын иргэдийг хогоо ууталж суртал нь тараана гэсэн Э.Бат-Үүл даргын бас л нэг “бизнес” байсан юм.

Сүүлийн үед мөн л нэгэн дуулиан дагуулсан асуудал бол энэ сарын 1-ний өдрөөс мөрдөгдөж эхэлсэн, Нийслэл хотын албан татварын хууль юм. Тодруулбал, архи согтууруулах ундаа, тамхи худалдан авсан, зоогийн газар, баар, ресторан, амралтын газраар үйлчлүүлсэн иргэд худалдан авсан бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нийт үнийн дүнгийн нэг хувийг татвар болгон төлөхөөр болсон. Ингэснээр Нийслэлчүүд зөвхөн өдрийн хоол идсэнийхээ төлөө төрд таван тэрбум төгрөг зүгээр өгөх болчихоод байгаа юм. Дэлхийн дахинд томоохон хотуудын оршин суугчид татвар төлдөг жишиг бий л байх. Гэтэл бид чинь 3 сая гаруйхан хүн амтай, Монголчууд шүү дээ. Энэ бол яах аргагүй цагаа олоогүй шийдвэр байв.

Ийнхүү “Үүлэн үст” дарга маань татвар төлөгч бидний мөнгийг дураараа самарч гүйцлээ. Энд би түүний “булхайтай” холбоотой маш цөөхөн баримтыг дэлгэлээ. Цаашлаад таны мэдэх бас мэдэхгүй олон жишээ, баримт бий гэдгийг дурьдах хэрэгтэй. Мөн та түүний анх дарга болохдоо хэлж байсан амлалтуудаас хэд нь биелснийг хуруу даран тоолоод үзээрэй. Эцэст нь хэлэхэд манай нийслэлд ийм захирагч хэрэггүй. Түүнийг яаралтай ажлаас нь огцруулъя!!!

П.ТОЙМЧХҮҮ